Amsterdam: insanın yarattığı bir şehir

Amsterdam çok ilginç bir şehir. Hollanda’nın başkenti ama hükümet burada değil, Lahey’de. 12. Yüzyılda bir balıkçı köyü olarak kurulmuş, 1600’lerin başında ise su ve kanallar şehri olarak yeniden planlanmış. Bu etkileyici şehirde 600’den fazla köprü var.

Bir şehri bu kadar düzgün şekilde planlamak ve tasarlamak Tanrı vergisi bir yetenek ister. Amsterdam’dayken şunu düşündüm: Bazı şehirleri insanlar yapıyor ve koruyor (kesinlikle Amsterdam onlardan biri), bazı şehirlere ise insanlar sürekli zarar vermeye çalışıyor ama Allah koruyor. Mesela İstanbul bu şehirlerin başında geliyor.

Bu kadar çok bisikleti ve bisikletliyi Amsterdam'dan başka hiçbir yerde görmedim. Tüm yollarda yaya geçidi, bisiklet yolu ve raylı sistem yan yana. Şehirde 1 milyonu aşkın bisiklet bulunduğu söyleniyor ki bu sayı şehrin nüfusundan fazla. Şehrin nüfusunun 750 bin civarında olduğu söyleniyor. Ulaşım, bisiklet ve tramvayla sağlanıyor. Bu hava kirliliğini önlemek için de çok büyük bir şans.

Şehrin her yerinde mutlaka tasarımın ne kadar önemsendiğini hissediyorsunuz. Red Light Street’te bile. Bizdeki gibi asla bir tabela kirliliği yok. Geçmiş yazılarımdan birisinde Gorilla Volksrant sergisinden bahsetmiştim. Sergi Amsterdam’lı iki grafik sanatçısının Lesley Moore ve Herman van Bostelen’in ürünlerinden oluşuyordu. De Volkskrant isimli günlük gazetede ön sayfadaki haberlere her gün yaptıkları görsel tasarımları sergileştirmişlerdi ve ben Milano Tasarım Müzesi’nde rastlamıştım o sergiye. İşte Amsterdam’lı sanatçıların "New direction for Amsterdam city marketing" isimli bir haber için yaptıkları yukarıdaki tasarım Amsterdam'ın yeni rotasını çizmiş gibi.

Amsterdam da ne görmek isterseniz onu görüyorsunuz. Sevmediğim yönleri olmadı mı? Oldu tabii ki. Hem de çok. Örneğin bazı yerlerde ot kokusu olduğu söylenen rahatsız edici koku. Ya da vitrinlere kadınların yerleştirilmesi ve onların bir mal gibi sergilenmesi.

Ama şehrin tasarımı o kadar güzel yapılmış ve tüm bu olumsuzluklar çevresini o kadar rahatsız etmiyor ve kendi halinde ki, istemiyorsanız onları görmeyebilirsiniz. Kısaca hangi güzelliği görmek istiyorsanız onu görüp diğerlerini direk geçebilirsiniz. Tasarımın gücü bu olsa gerek.